Làng nghề kim hoàn Kế Môn (Thừa Thiên Huế)

Cách trung tâm thành phố Huế khoảng 40km về phía Đông Bắc là làng Kế Môn, xã Điền Môn, huyện Phong Điền. Nơi đây được xem như cái nôi nghề kim hoàn Việt Nam

Cái nôi của nghề vàng
Theo sử sách xưa còn ghi lại thì làng Kế Môn được thành lập vào thế kỉ 14 dưới đời vua Trần Anh Tông, làng Kế Môn nằm bên phá Tam Giang lại có đất nông nghiệp nên cư dân ở đây sống chủ yếu bằng nghề nông và đánh bắt cá.

Năm 1789, sau khi đại phá quân Thanh vua Quang Trung đặt kinh đô tại Phú Xuân - Huế và ra lời kêu gọi người tài giúp vua quản lý đất nước. Ông Cao Đình Độ là người Thanh Hóa vào Huế xin làm nghề Kim hoàn khi đi qua sông Ô Lâu thì cả gia đình bị nạn, người dân Kế Môn thấy thế cứu giúp nên mới thoát chết. Để tưởng nhớ công ơn cứu mạng của người dân làng kế Môn nên sau khi vào cung ông Độ đã trở về và dạy nghề cho người dân ở đây.

 

Từ đó đến nay đã được hơn 200 năm, cũng từ đó làng Kế Môn trở thành cái nôi của nghề kim hoàn của xứ đàng trong. Các sản phẩm kim hoàn ở đây đã đáp ứng được nhu cầu về trang sức, trang trí của cư dân và quan lại ở chốn kinh thành Huế ngay từ cuối thế kỷ XVIII do nhiều người thợ kim hoàn từ phương Bắc vào, tiêu biểu là ông Cao Đình Độ quê ở Thanh Hóa đã đến định cư ở làng Kế Môn hành nghề kim hoàn và mở lớp truyền dạy cho các thế hệ con cháu. Sản phẩm kim hoàn ở Kế Môn nổi tiếng có chất lượng tốt so với nhiều nơi khác với kỹ thuật tay nghề tinh xảo và chạm khắc cầu kỳ được làm ra bởi những người thợ có kinh nghiệm, khéo tay và giàu khiếu thẩm mỹ sáng tạo, thể hiện rõ nhất là trên các đồ trang sức như vòng, kiềng, nhẫn, lắc, dây chuyền, khuyên tai bằng vàng hoặc bạc.

 

Sản phẩm kim hoàn ở Kế Môn nổi tiếng có chất lượng tốt với kỹ thuật tay nghề tinh xảo và chạm khắc cầu kỳ
​

Hai trăm năm qua, hàng ngàn người làng Kế Môn đã rời làng ra đi và có mặt, trước tiên là ở kinh thành Huế (để làm trong Cơ vệ Ngân Tượng của triều đình), sau đó là ở hầu hết các đô thị, thị tứ, chợ lớn của cả nước, và sau này là vươn ra thế giới, .nghề kim hoàn trở thành nghề kiếm sống của người dân Kế Môn, nghề làm vàng từ đây mà tỏa ra khắp cả nước.

​

Không những thế người làng Kế Môn còn đưa nghề truyền thống của mình vươn ra khắp thế giới nhằm quảng bá cho quê hương đất nước, hiện tại tiểu bang Texas của Mỹ có 40 cơ sở cầm vàng của người Kế Môn. Tại Huế các sản phẩm kim hoàn được trưng bày tại “Tịnh Tâm Kim Cổ”, trong các đợt Festival nghề truyền thống của Huế người làng Kế Môn đều tham dự. Làng Kế Môn có nhiều nhà thờ họ với tất cả 16 nhà thờ, đây là những họ đã có công mở làng cũng như phát triển nghề kim hoàn.

Ngày nay, dù con dân Kế Môn đã tỏa đi xa nhưng có lẽ Huế mới thật sự là cái nôi bậc nhất cho nghề kim hoàn phát triển khi còn giữ được dấu ấn lịch sử của một thời vang bóng. Ngoài khu mộ tổ và nhà thờ tổ kim hoàn vẫn còn lưu giữ ở đất Thần Kinh thì cũng chỉ có đến Huế du khách mới có cơ hội trực tiếp chứng kiến hoặc tham gia các công đoạn sản xuất của nghề kim hoàn truyền thống. Để tưởng nhớ và tôn vinh nghề kim hoàn, cụ đồ An có viết bài thơ “Tặng người thợ bạc” treo kỷ niệm tại Từ đường nhà thờ tổ.
 

“Lò bạc nghe ra tiếng cũng thèm
Ngày ngày luyến tiếp khách hàng sang
Dát hàn theo thế hình long hổ
Đầu chạm làm nên cảnh phụng loan
Lắm thuở cầm cung day mũi bạc
Từng phen lên ngựa trửi ngàn vàng
Rao tài bủa vớt oai lừng lẩy
Nghề nghiệp lâu dài vững đặc san”
​

Làng Kế Môn ngày nay 
Nếu như trước đây để đến làng Kế Môn phải đi đò, đi xe ròng rã thì nay đường làng đã được lót đan thẳng tắp, xe hơi vào đến nhà thật tiện lợi.
Vùng đất này càng được thay da đổi thịt với sự chung tay đóng góp từ những người con xa quê. Đó là Trung tâm thương mại Điền Môn nơi được xem là chợ làng lớn nhất nước do ông Hồ Huệ - một người con làng Kế Môn - đã đứng ra quyên góp và vận động để xây dựng. Đó là con đường Nguyễn Thanh Côn do ông Nguyễn Thanh Côn (người làng Kế Môn, làm vàng bên Mỹ) gửi về gần 500 triệu đồng để đổ bê tông con đường dài 2,4 km, nơi đây cũng là con đường đặc biệt nhất tại Việt Nam vì có đến 16 nhà thờ họ khang trang, bề thế. Đó là đình làng Kế Môn, đình làng to nhất tỉnh Thừa Thiên...

Về Kế Môn, có dịp đi chân trần trên bãi cát trắng tinh sơ (nơi đây còn hoang sơ lắm, cát trắng không phải như Mũi Né), hít thở không khí mát rượi từ đồng lúa bạt ngàn, được nghe từ địa phương rặc (mà ngay cả người Huế lâu năm về còn nghe ngờ ngợ nữa là...) mới thấm thía hai chữ "quê hương"...
 

Thông tin chi tiết về làng Kế Môn, vui lòng liên hệ: 
Web: www.langkemon.com.vn